Model for prevention and control of hand, foot and mouth disease (HFM) in the community

Authors

  • สมนึก เลิศสุโภชวณิชย์ Bureau of General Communicable Diseases, Department of Disease Control, Ministry of Public Health, Thailand
  • ณัฐทิชา หงษ์สามสิบหก Bureau of General Communicable Diseases, Department of Disease Control, Ministry of Public Health, Thailand
  • มัลลิกา ผดุงหมาย Bureau of General Communicable Diseases, Department of Disease Control, Ministry of Public Health, Thailand
  • กรรณิการ์ เจริญไทย Bureau of General Communicable Diseases, Department of Disease Control, Ministry of Public Health, Thailand
  • วรยุทธ นาคอ้าย Bureau of General Communicable Diseases, Department of Disease Control, Ministry of Public Health, Thailand

DOI:

https://doi.org/10.14456/dcj.2018.34

Keywords:

hand foot and mouth disease, prevention and control of communicable diseases in children, model of prevention and control in community

Abstract

Hand, Foot and Mouth Disease (HFM) is one of the significant public health problems. There have been reports of severe HFM outbreaks caused by enterovirus 71 in various countries including Thailand. The disease is most prevalent among children aged under 5 years. Outbreaks commonly occurred in places where a large number of children were gathering such as nurseries, kindergartens and community centers. This document analysis aimed to synthesize and develop the model for HFM prevention and control that is suitable for community context by systematic literature review. A total of 554 scientific documents, articles, and research papers were included from electronic databases locally and internationally available online during 2001-2018. Of these, 46 papers that met the criteria were selected for content analysis. Analysis and synthesis of findings from relevant research reports conducted in Thailand and other countries to develop appropriate model for HFM prevention and control at the community level suggested that the model be comprised of 3 components, namely human factors or individual prevention, family factors or household and community preventions, and macro factors or social preventions. To apply the model in a given community, it is necessary that it be adapted in accordance with its socio-cultural contexts to determine and design the activities suitable for the community.

References

1. สำนักโรคติดต่ออุบัติใหม่ กรมควบคุมโรค. แนวทางการปฏิบัติงานโรคมือเท้าปาก และโรคติดเชื้อเอนเทอโรไวรัส 71 สำหรับบุคลากรทางการแพทย์และสาธารณสุข ปี 2557. กรุงเทพมหานคร: องค์การสงเคราะห์ทหารผ่านศึก; 2557.

2. สำนักงานปลัดกระทรวงศึกษาธิการ. สถิติการศึกษาประจำปี 2559. กรุงเทพมหานคร: ชุมนุมสหกรณ์การเกษตรแห่งประเทศไทย; 2560.

3. สำนักระบาดวิทยา กระทรวงสาธารณสุข. ระบบเฝ้าระวังโรค (รายงาน 506) [อินเทอร์เน็ต]. (สืบค้นเมื่อ 25 พ.ค. 2561). แหล่งข้อมูล: http://www.boe.moph.go.th/boedb/surdata/disease.php?ds=71

4. กรมควบคุมโรค กระทรวงสาธารณสุข. แนวทางการป้องกันควบคุมโรคติดต่อในศูนย์เด็กเล็ก (สำหรับครูและผู้ดูแลเด็ก). กรุงเทพมหานคร: สำนักงานพระพุทธศาสนาแห่งชาติ; 2554.

5. กรมควบคุมโรค กระทรวงสาธารณสุข. คู่มือการประเมินศูนย์เด็กเล็กปลอดโรค. กรุงเทพมหานคร: ชุมนุมสหกรณ์การเกษตรแห่งประเทศไทย; 2554.

6. จารุวรรณ แหลมไธสง. ปัจจัยทำนายพฤติกรรมการป้องกันโรคติดเชื้อทางเดินหายใจของผู้ดูแลเด็กปฐมวัยในศูนย์เด็กเล็ก กรุงเทพมหานคร [วิทยานิพนธ์ปริญญาพยาบาลศาสตรมหาบัณฑิต]. ชลบุรี: มหาวิทยาลัยบูรพา; 2559. 99 หน้า.

7. สิวารีย์ พิมพ์ประเสริฐ. ปัจจัยที่มีอิทธิพลต่อพฤติกรรมการป้องกันโรคมือเท้าปากของมารดาเด็ก กรณีศึกษาศูนย์เด็กเล็ก ตำบลประชาสุขสันต์ อำเภอลานกระบือ จังหวัดกำแพงเพชร [สารนิพนธ์สาธารณสุขศาสตรมหาบัณฑิต]. พิษณุโลก: มหาวิทยาลัยนเรศวร; 2552. 61 หน้า.

8. Rodrigues MA, Andrade D, Francisco AL, Rodrigues MA. Infection prevention and control in households: nursing challenges and implications. Acta Pau Enferm 2016;29:239-44.

9. ชาญ จิตรปรีดา. ปัจจัยที่ส่งผลต่อประสิทธิผลการปฏิบัติงานของผู้ดูแลเด็กในศูนย์เด็กเล็กสังกัดองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น จังหวัดมุกดาหาร [วิทยานิพนธ์ปริญญาศิลปศาสตรมหาบัณฑิต]. อุบลราชธานี: มหาวิทยาลัยราชภัฏอุบลราชธานี; 2552. 130 หน้า.

10. Elsinga J, van der Veen TH, Gerstenbluth I, Burgerhof JGM, Dijkstra A, GroBusch MP, et al. Community participation in mosquito breeding site control: an interdisciplinary mixed methods study in Curacao. Parasite Vectors 2017;10:1-14.

11. พรรณรัตน์ เป็นสุข, พรรณี บัญชรหัตถกิจ. ผลของโปรแกรมการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมการป้องกันโรคมือเท้าปากของผู้ปกครองเด็กก่อนวัยเรียนในศูนย์เด็กเล็ก อำเภอบ้านกรวด จังหวัดบุรีรัมย์. วารสารสาธารณสุขมหาวิทยาลัยบูรพา 2556;8:80-93.

12. Mccubbin M. Pathways to health, Illness and well-being: from the perspective of power and control. J Community Appl Soc Psychol 2001;11:75-81.

13. จุฬาลักษณ์ แก้วสุก. ปัจจัยทำนายพฤติกรรมของมารดาในการป้องกันโรคติดเชื้อเฉียบพลันระบบหายใจ ในเด็กก่อนวัยเรียน. วารสารคณะพยาบาลศาสตร์ มหาวิทยาลัยบูรพา 2559;24:54-64.

14. พัชราภรณ์ บดีรัฐ. ปัจจัยที่ส่งผลต่อพฤติกรรมการป้องกันโรคมือเท้าปาก ของผู้ปกครองเด็กก่อนวัยเรียน ในศูนย์เด็กเล็ก อำเภอลานกระบือ จังหวัดกำแพงเพชร [วิทยานิพนธ์ปริญญาสาธารณสุขศาสตรมหาบัณฑิต]. พิษณุโลก: มหาวิทยาลัยนเรศวร; 2557. 77 หน้า.

15. รุจิรา ตระกูลพัว. ประสิทธิผลของโปรแกรมสุขศึกษาในการเสริมสร้างพฤติกรรมการป้องกันโรคติดเชื้อเฉียบพลันระบบหายใจในเด็กอายุต่ำกว่า 5 ปี ของผู้ดูแลเด็กในเขตอำเภอเมือง จังหวัดปทุมธานี [วิทยานิพนธ์ปริญญาวิทยาศาสตรมหาบัณฑิต]. กรุงเทพมหานคร: มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์; 2544. 181 หน้า.

16. กชกร เป็นแผ่น. การปฏิบัติของผู้ดูแลเด็กและผู้ปกครองในการป้องกันโรคมือเท้าปากของเด็กที่ได้รับการดูแลในศูนย์พัฒนาเด็กเล็ก ตำบลแม่ทะ อำเภอแม่ทะ จังหวัดลำปาง [สารนิพนธ์พยาบาลศาสตรมหาบัณฑิต]. เชียงใหม่: มหาวิทยาลัยเชียงใหม่; 2552. 109 หน้า.

17. อำพัน ไชยงำเมือง. การปฏิบัติในการป้องกันโรคมือเท้าปากของผู้ดูแลในศูนย์พัฒนาเด็กเล็ก อำเภอเมืองเชียงราย [สารนิพนธ์พยาบาลศาสตรมหาบัณฑิต]. เชียงใหม่: มหาวิทยาลัยเชียงใหม่; 2552. 94 หน้า.

18. Arenson C. Collaboration across the disciplines in health Care. Health Soc Care Community 2011;19:107-8.

19. สันติพงษ์ กัณทะวารี. พฤติกรรมการป้องกันโรคมือเท้าและปากของผู้ดูแลเด็กในศูนย์พัฒนาเด็กเล็ก อำเภอแม่ทา จังหวัดลำพูน [สารนิพนธ์สาธารณสุขศาสตรมหาบัณฑิต]. เชียงใหม่: มหาวิทยาลัยเชียงใหม่; 2549. 88 หน้า.

20. Nanyonjo A, Makubi F, Etou P, Tomson G, Källander K. Perceived quality of care for common childhood illnesses: facility versus community based providers in Uganda. PLoS One [internet]. 2013 [cited 2013 Nov 7];8:e79943. Available from: https://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0079943

21. พรรณี แก้วเกิด. ผลของการใช้ชุดฝึกทักษะการใช้กล้ามเนื้อเล็กที่มีต่อความพร้อมในการเขียนของเด็กปฐมวัยชั้นปีที่1 ของศูนย์เด็กเล็กโรงเรียนบ้านแหลม อำเภอบ้านแหลม จังหวัดเพชรบุรี [วิทยานิพนธ์ปริญญาศึกษาศาสตรมหาบัณฑิต]. เพชรบุรี: มหาวิทยาลัยราชภัฏเพชรบุรี; 2556. 103 หน้า.

22. Cozad A, Jones RD. Disinfection and the prevention of infectious diseases. Am J Infect Control 2003;31:243-54.

23. จิราพร จิตต์รัตนพงศ์. การจัดการสิ่งแวดล้อมเพื่อป้องกันโรคปอดอักเสบในเด็กก่อนวัยเรียน ศูนย์เด็กเล็กบ้านคลองใหญ่ จังหวัดพัทลุง [วิทยานิพนธ์ปริญญาพยาบาลศาสตรมหาบัณฑิต]. นครศรีธรรมราช: มหาวิทยาลัยวลัยลักษณ์; 2553. 114 หน้า.

24. กรมควบคุมโรค. แนวทางการปฏิบัติงานโรคมือเท้าปาก และโรคติดเชื้อเอนเทอโรไวรัส 71 สำหรับบุคลากรการแพทย์และสาธารณสุข. นนทบุรี: ชุมนุมสหกรณ์การเกษตรแห่งประเทศไทย; 2550.

25. เพ็ญประภา ศรีผดุง. สภาพการดำเนินงานศูนย์พัฒนาเด็กเล็ก ขององค์การบริหารส่วนตำบลในเขตอำเภอนางรอง จังหวัดบุรีรัมย์ [วิทยานิพนธ์ปริญญาครุศาสตรมหาบัณฑิ]. บุรีรัมย์: มหาวิทยาลัยราชภัฏบุรีรัมย์; 2556. 96 หน้า.

26. Petersen S, Do T, Shaw C, Brake K. Developing a model of health behavior change to reduce parasitic diseases in Vietnam. Health Educ Res 2016;31:716-28.

27. Dorle SA, Mallapur AA, Mannapur SB, Manjula R, Desai S, Patil S. A school based intervention model to promote healthy life style among school children for prevention of risk factors for cardiovascular disease in Bagalkot, Karnataka-A quasi experiment study. Medica Innovatica 2017;6:24-30.

28. วนิดา นรสิงห์. ผลของการจัดการเพื่อลดอัตราป่วยด้วยโรคติดเชื้อเฉียบพลันระบบทางเดินหายใจส่วนบน ในศูนย์เด็กเล็กบ้านคันธง อำเภอเมือง จังหวัดนครศรีธรรมราช [วิทยานิพนธ์ปริญญาพยาบาลศาสตรมหาบัณฑิต]. นครศรีธรรมราช: มหาวิทยาลัยวลัยลักษณ์; 2008. 111 หน้า.

29. จิรชาย นาบุญมี. การมีส่วนร่วมของชุมชนในการดำเนินงานศูนย์เด็กเล็กในอำเภอร้องกวาง จังหวัดแพร่ [สารนิพนธ์สาธารณสุขศาสตรมหาบัณฑิต]. เชียงใหม่: มหาวิทยาลัยเชียงใหม่; 2552. 57 หน้า.

30. Peel NM, Warburton J. Using senior volunteers as peer educatiors: What is the evidenence of effectiveness in falls prevention?. Australas J Ageing 2009;28:7-11.

31. Sivalal S. Health technology assessment in Malasia. Int J Techonol Assess Health care 2009;25:224-30.

32. ลลิตา โชคสวัสดิ์นุกุล. การพัฒนาศูนย์เด็กเล็ก โดยใช้กระบวนการ AIC: กรณีศึกษาศูนย์เด็กเล็กบ้านนาคำ ตำบลห้วยยาง อำเภอเมือง จังหวัดสกลนคร [วิทยานิพนธ์ปริญญาศิลปศาสตรมหาบัณฑิต]. สกลนคร: มหาวิทยาลัยราชภัฏสกลนคร; 2551. 95 หน้า.

33. Mohai P, Kweon BS, Lee S, Ard K. Air pollution around schools is linked to poorer student health and academic performance. Healht Aff (Millwood) 2011;30:852-62.

34. จันทร์จิรา บุญรุ่ง. สถานการณ์การป้องกันการเกิดโรคติดเชื้อระบบทางเดินหายใจส่วนบนในเด็กวัยก่อนเรียน ศูนย์พัฒนาเด็กเล็กเทศบาลเขาพนม จังหวัดกระบี่ [วิทยานิพนธ์ปริญญาพยาบาลศาสตรมหาบัณฑิต]. นครศรีธรรมราช: มหาวิทยาลัยวลัยลักษณ์; 2555. 60 หน้า.

35. ศูนย์กฎหมาย กรมควบคุมโรค. พระราชบัญญัติโรคติดต่อ พ.ศ. 2558. กรุงเทพมหานคร: จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย; 2558.

36. Hoffman KK, Weber JD, Rutala AW. Infection Control strategies Relevant to Employee Health. AAOHN J 1991;39:167-79.

37. ภาวิณีย์ โสภัย. การพัฒนาศักยภาพครูผู้ดูแลเด็กในการจัดประสบการณ์การเรียนรู้สำหรับเด็กปฐมวัย ในศูนย์พัฒนาการเด็กเล็ก สังกัดองค์การบริหารส่วนตำบลหนองอ้อ อำเภอหนองวัวซอ จังหวัดอุบลราชธานี [วิทยานิพนธ์ปริญญาครุศาสตรมหาบัณฑิต]. สกลนคร: มหาวิทยาลัยราชภัฏสกลนคร; 2556. 222 หน้า.

38. Grant R, Greene D. The health care home model: primary health care meeting public heath goal. Am J Public Heatlh 2012;102:1096-103.

39. Mahajan R, Sunyoto T, Malakyan K, Mitra G, Kunar D, Mathew P, et al. Community cases management of malaria in Tripura: India-MSF intervention in response to malaria epidemic. Int J Infect Dis 2016;45:231.

40. จันทร์เพ็ญ สุขทวี. ปัญหาและความต้องการในการบริหารศูนย์พัฒนาเด็กเล็ก สังกัดองค์การบริหารส่วนตำบลปะเคียบ อำเภอเมือง จังหวัดบุรีรัมย์ [วิทยานิพนธ์ปริญญาครุศาสตรมหาบัณฑิ]. บุรีรัมย์: มหาวิทยาลัยราชภัฏบุรีรัมย์; 2555. 127 หน้า.

41. Barreto ML, Genser B, Strina A, Teixeira MG, Assis AM, RTego RF, et al. Impact of citywide sanitation program in Northeast Brazil on intestinal parasites infection in young children. Environ Health Perspect 2010;118:1637-42.

42. Hill C, Zurakowski D, Bennit J, Walker-White R, Osman JL, Quarles A, et al. Knowledgeable Neighbors: a mobile cilinic model for disease prevention and screening in underserved communities. Am J Public Health 2012;102:406-10.

43. Smith HK, Harper PR. Can you model growth of trust?: a study of the sustainability of a rural community health centre in North India. J Simul 2015;9:170-81.

44. สมาน รังสิโยกฤษฎ์. การบริหารงานบุคคล. กรุงเทพมหานคร: อักษรสารการพิมพ์; 2522.

45. พรพิไล วรรณสัมผัส. รูปแบบการป้องกันควบคุมโรคไข้เลือดออกด้วยกระบวนการห้าเครือข่าย ห้าร่วม ห้าคุณลักษณะ อำเภอเมืองยโสธร. วารสารวิชาการสาธารณสุข 2015;24:1097-106.

46. สกุลวิชย์ พูนนวล. การสร้างเครือข่ายการป้องกันและควบคุมโรคไข้เลือดออกในชุมชน : กรณีศึกษาตำบล บางโกระ อำเภอโคกโพธิ์ จังหวัดปัตตานี [วิทยานิพนธ์ปริญญาศึกษาศาสตรมหาบัณฑิต]. สงขลา: มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์; 2550. 150 หน้า.

47. สำนักจัดการความรู้ กรมควบคุมโรค. คู่มือประเมินอำเภอควบคุมโรคเข้มแข็งแบบยั่งยืน กรมควบคุมโรค. นนทบุรี: กรมควบคุมโรค; 2554.

48. ลักขณา เนตรยัง. การมีส่วนร่วมของชุมชนในการป้องกันและควบคุมลูกน้ำยุงลายโดยใช้แนวคิดเทคนิค AIC: กรณีศึกษาบ้านนาสีดา หมู่ 7 ตำบลกลางใหญ่ อำเภอบ้านผือ จังหวัดอุดรธานี [วิทยานิพนธ์ปริญญาสาธารณสุขศาสตรมหาบัณฑิต]. ขอนแก่น: มหาวิทยาลัยขอนแก่น; 2555. 87 หน้า.

49. สุวคนธ์ ผุดผ่อง. การป้องกันและควบคุมโรคไข้เลือดออกโดยการมีส่วนร่วมในชุมชนบ้านทุ่งแต้ หมู่ 1 ตำบลทุ่งแต้ อำเภอเมือง จังหวัดยโสธร [วิทยานิพนธ์ปริญญาพยาบาลศาสตรมหาบัณฑิต]. ขอนแก่น: มหาวิทยาลัยขอนแก่น; 2555. 130 หน้า.

50. กระทรวงสาธารณสุข. คู่มือการประเมินผลตามตัวชี้วัดงานป้องกันและควบคุมโรคไข้เลือดออกระดับจังหวัด. กรุงเทพมหานคร: ชุมนุมสหกรณ์การเกษตรแห่งประเทศไทย; 2553.

51. นภาภรณ์ อินทรสิทธิ์. การป้องกันและควบคุมโรคไข้เลือดออก โดยการมีส่วนร่วมของชุมชนบ้านบ่อคำ ตำบลคำตากล้า อำเภอคำตากล้า จังหวัดสกลนคร [วิทยานิพนธ์ปริญญาพยาบาลศาสตรมหาบัณฑิต]. ขอนแก่น: มหาวิทยาลัยขอนแก่น; 2550. 120 หน้า.

52. อนุตรศักดิ์ รัชตะทัต. แนวทางและประสบการณ์ในการควบคุมการระบาด “โรคติดต่อนำโดยแมลง” ใน: สมศักดิ์ วัฒนศรี, บรรณาธิการ. หลักการควบคุมโรคเบื้องต้นสำหรับ SRRT. กรุงเทพมหานคร: ชุมนุมสหกรณ์การเกษตรแห่งประเทศไทย; 2554. หน้า 21-29.

53. ภาสกร อัครเสวี. การสื่อสารสุขภาพ. ใน: สมศักดิ์ วัฒนศรี, บรรณาธิการ. หลักการควบคุมโรคเบื้องต้นสำหรับ SRRT. กรุงเทพมหานคร: ชุมนุมสหกรณ์การเกษตรแห่งประเทศไทย; 2554. หน้า 8-12.

54. ธงศักดิ์ ดอกจันทร์. มาตรการทางกฎหมายเพื่อการป้องกันควบคุมโรคไข้เลือดออกของประเทศไทย.วารสารวิชาการมหาวิทยาลัยปทุมธานี 2555;70:70-85.

Downloads

Published

2018-12-26

How to Cite

1.
เลิศสุโภชวณิชย์ ส, หงษ์สามสิบหก ณ, ผดุงหมาย ม, เจริญไทย ก, นาคอ้าย ว. Model for prevention and control of hand, foot and mouth disease (HFM) in the community. Dis Control J [Internet]. 2018 Dec. 26 [cited 2024 Mar. 29];44(4):374-87. Available from: https://he01.tci-thaijo.org/index.php/DCJ/article/view/162756

Issue

Section

Original Article