ดวงอาทิตย์กับดวงจันทร์ที่โคจรกันในกลบทสันสกฤต

บทคัดย่อ

พระรามกับพระกฤษณะเป็นกษัตริย์ ผู้มีชื่อเสียงในสูรยวงศ์ และจันทรวงศ์  ที่ปรากฏในวรรณคดีสันสกฤตหลายเรื่อง รามกฤษณวิโลมกาวยะ เป็นวรรณคดีกลบท ที่เล่าเรื่องของวีรบุรุษทั้งสองไว้ด้วยกัน น่าสังเกตว่าวรรณคดีเรื่องนี้มิใช้กลบทที่แสดงความสามารถทางวรรณศิลป์เท่านั้น แต่ยังสะท้อนถึงภาพการโคจรของดวงอาทิตย์กับดวงจันทร์ไว้ด้วย บทความนี้จึงมีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาให้เข้าใจว่าวรรณคดี ดังกล่าวสะท้อนภาพการโคจรของดวงอาทิตย์ และดวงจันทร์ไว้อย่างไร ผลการศึกษาพบว่าคุณธรรมที่ปรากฏในเรื่องของวีรบุรุษทั้งสองสื่อถึงแสงอาทิตย์ และแสงจันทร์ ที่ปรากฏให้โลกเห็น การใช้วิโลมจิตระซึ่งเป็นกลบทที่กําหนดให้อ่านได้ ทั้งซ้ายไปขวา และขวาไปซ้ายทําให้แบ่งพื้นที่ในคําประพันธ์สมมาตรกัน เปรียบเสมือนพื้นที่ในการโคจรที่เท่ากัน แต่ละคําประพันธ์เริ่มด้วยพระรามและจบด้วยเรื่องพระกฤษณะ ก็สะท้อนถึงการนับวัน 1 วันที่เริ่มจากกลางวันไปสู่กลางคืน การโคจรของดวงอาทิตย์  และดวงจันทร์ ในทางเดียวกันจะเห็นได้จากการที่ภาษาสันสกฤตอ่านได้ทางเดียวเท่านั้น แม้จะมีวิภัตติปัจจัยกํากับทําให้สลับคําในประโยคได้ก็ตาม นอกจากนี้ ความไม่สมบูรณ์ของเนื้อหาและการดําเนินเรื่องก็สื่อถึงความพร่ามัวของแสงอาทิตย์  และแสงจันทร์ ขณะโคจรอีกด้วย วรรณคดีกลบทเรื่องนี้จึงเป็นประจักษ์ พยานแห่งพลังของภาษาที่สื่อถึงปรากฏการณ์ธรรมชาติได้อย่างน่าสนใจ