The Settings of Royal Crematoriums in Early Rattanakosin Literary Works:Reflections on the Royal Funerals prior to the Reign of King Vajiravudh

Authors

  • Thanachot Keatnapat อาจารย์ประจําภาควิชาภาษาไทยและภาษาตะวันออก คณะมนุษยศาสตร์ มหาวิทยาลัยรามคําแหง

Keywords:

Thai Literature, Funeral ceremony, Royal Cremation

Abstract

Literary works in the early Rattanakosin period include the realistic depictions of royal funerals as well as the royal crematoriums of dominant fictional characters, all of which were expressed through the author's perspective and experience as influenced by contemporary society. This article considers the settings of royal crematoriums in traditional fiction, historical and heroic literature. The study suggests that early Rattanakosin literary works include complete descriptions of the procedures related to royal funerals and crematoriums, ranging from preparatory work to the construction of the crematoriums which required demanding necessary materials from major cities and recruiting commoners as labourers. In addition, the study also reveals the final architectural style, dating back to the Ayutthaya period showing the state funeral processions which depicted mythical animals, special chariots, the placement of royal urns onto Benja pedestals in the royal crematoriums and details of traditional celebratory art performances during the cremation. Often, these literary works described the people, including foreigners, who attended the performances in great detail. Also, certain works mention how royal relics and ashes were returned to the palace after the rituals had been completed. Water burials, a convention during the Ayutthaya period and the early Rattanakosin period, exist in some works. These literary works are, therefore, evidence of great importance which depicted the atmosphere of royal funerals in the past, representing the procedures and elements of the royal rituals prior to the reign of King Vajiravudh when some conventions were terminated such as the placement of royal urns onto Benja pedestals in the middle of the royal crematoriums and the traditional celebratory art performances.

References

กรมศิลปากร, 2539. วรรณกรรมสมัยธนบุรี เล่ม 2. พิมพ์ครั้งที่ 2. กรุงเทพฯ: กองวรรณกรรมและประวัติศาสตร์.

กรมศิลปากร, 2542ก. “พระราชพงศาวดารกรุงศรีอยุธยาฉบับพันจันทนุมาศ (เจิม).” ใน ประชุมพงศาวดารฉบับกาญจนาภิเษก เล่ม 3. กรุงเทพฯ: สํานักวรรณกรรมและประวัติศาสตร์ กรมศิลปากร.

กรมศิลปากร, 2542ข. “เรื่องเกี่ยวกับกรุงเก่า.” ใน ประชุมพงศาวดารฉบับกาญจนาภิเษกเล่ม 5. กรุงเทพฯ: สํานักวรรณกรรมและประวัติศาสตร์ กรมศิลปากร.

กรมศิลปากร, 2554. ประชุมบทเสภาหลวง. กรุงเทพฯ: สํานักวรรณกรรมและประวัติศาสตร์.

กัมพุชฉัตร, พระองค์เจ้า, 2552. “เรื่องนิพพานวังน่า.” ใน พระราชวิจารณ์ในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เรื่อง จดหมายความทรงจำของกรมหลวงนรินทรเทวี (เจ้าครอกวัดโพ). พิมพ์ครั้งที่ 5. กรุงเทพฯ: แสงดาว.

คณะกรรมการเฉลิมพระเกียรติ 200 ปี พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว, 2530. จดหมายเหตุ รัชกาลที่ 3 เล่ม 1. กรุงเทพฯ: หอสมุดแห่งชาติ.

จุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว, พระบาทสมเด็จพระ, 2552. พระราชวิจารณ์ในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เรื่อง จดหมายความทรงจำของกรมหลวงนรินทรเทวี (เจ้าครอกฃวัดโพ). พิมพ์ครั้งที่ 5. กรุงเทพฯ: แสงดาว.

จุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว, พระบาทสมเด็จพระ, 2551. พระราชดำรัสในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงแถลงพระบรมราชาธิบายแก้ไขการปกครองแผ่นดิน ฉบับตัวเขียนสอบทานกับฉบับพิมพ์ครั้งแรก พ.ศ. 2470. กรุงเทพฯ: สมาคมประวัติศาสตร์ฯ.

ชาตรี ประกิตนนทการ, 2558. การเมืองในสถาปัตยกรรมสมัยรัชกาลที่ 1. กรุงเทพฯ: มติชน.

ดวงมน จิตรจํานงค์, 2544. คุณค่าและลักษณะเด่นของวรรณคดีไทยสมัยรัตนโกสินทร์ตอนต้น. พิมพ์ครั้งที่ 2. กรุงเทพฯ: สํานักพิมพ์มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์.

ดํารงราชานุภาพ, สมเด็จฯ กรมพระยา, 2545. นิราศนครวัด. กรุงเทพฯ: มติชน.

ดํารงราชานุภาพ, สมเด็จฯ กรมพระยา, 2537. เทศาภิบาล. พิมพ์ครั้งที่ 6. กรุงเทพฯ: โรงพิมพ์ส่วนท้องถิ่น. (พิมพ์ในงานพระราชทานเพลิงศพ นางบุญร่วม บุญวัฒน์ กรกฎาคม 2537).

เทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี, สมเด็จพระ, 2549. บันทึกเรื่องการปกครองของไทยสมัยอยุธยาและต้นรัตนโกสินทร์. สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ทรงเรียบเรียงจากคําสอนของ ม.ร.ว. คึกฤทธิ์ ปราโมช. กรุงเทพฯ: สํานักพิมพ์แห่งจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.

ธนกฤต ลออสุวรรณ, 2560. “ศิลปะและคติความเชื่อในเครื่องประกอบพระราชพิธีพระบรมศพ.” ใน เสด็จสู่แดนสรวง: ศิลปะ ประเพณี และความเชื่อในงานพระบรมศพและพระเมรุมาศ. พิพัฒน์ กระแจะจันทร์ (บรรณาธิการ). กรุงเทพฯ: สํานักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน.

ทิพากรวงศ์ (ขํา บุนนาค), เจ้าพระยา, 2526. พระราชพงศาวดารกรุงรัตนโกสินทร์ รัชกาลที่ 1. พิมพ์ครั้งที่ 5. กรุงเทพฯ: องค์การค้าของคุรุสภา.

น. ณ ปากนํ้า [นามแฝง], 2538. วัดโสมนัสวิหาร. หนังสือชุดจิตรกรรมฝาผนังในประเทศไทย. กรุงเทพฯ: เมืองโบราณ.

นนทพร อยู่มั่งมี, 2559. ธรรมเนียมพระบรมศพและพระศพเจ้านาย. พิมพ์ครั้งที่ 2. กรุงเทพฯ: มติชน.

นิธิ เอียวศรีวงศ์, 2555. ปากไก่และใบเรือ: รวมความเรียงว่าด้วยวรรณกรรมและประวัติศาสตร์ต้นรัตนโกสินทร์. พิมพ์ครั้งที่ 4. นนทบุรี: ฟ้าเดียวกัน.

นิยะดา เหล่าสุนทร, 2560. “งานพระเมรุ (มาศ): ศึกษาจากวรรณคดีและภาพวาด.” ศิลปวัฒนธรรม 38 (12): 100-121.

“ประกาศเรื่องการพระเมรุพระบรมศพ.” ราชกิจจานุเบกษาเล่ม 27, (11 ธันวาคม 2453): 43-46.

ประชุมคำให้การกรุงศรีอยุธยารวม 3 เรื่อง, 2553. กรุงเทพฯ: แสงดาว.

พุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช, พระบาทสมเด็จพระ. 2540. บทละครเรื่องรามเกียรติ์ พระราชนิพนธ์ในรัชกาลที่ 1 (4 เล่ม). พิมพ์ครั้งที่ 9. กรุงเทพฯ: ศิลปาบรรณาคาร.

พุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช, พระบาทสมเด็จพระ, 2516. บทละครเรื่องอิเหนา. พิมพ์ครั้งที่ 3. กรุงเทพฯ: คลังวิทยา.

พุทธเลิศหล้านภาลัย, พระบาทสมเด็จพระ. 2543. เรื่องอิเหนา พระราชนิพนธ์รัชกาลที่ 2. พิมพ์ครั้งที่ 14. กรุงเทพฯ: บรรณาคาร.

มงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว, พระบาทสมเด็จพระ [ราม วชิราวุธ], 2555. ประวัติต้นรัชกาลที่ 6. พิมพ์ครั้งที่ 5. กรุงเทพฯ: มติชน.

ราชบัณฑิตยสถาน, 2556. พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2554. พิมพ์ครั้งที่ 2. กรุงเทพฯ: นานมีบุ๊คส์พับลิเคชั่นส์.

รุ่งโรจน์ ภิรมย์อนุกูล, 2560. “พัฒนาการธรรมเนียมไว้ทุกข์ จากระเบียบรัฐสู่มารยาททางสังคม.” ใน เสด็จสู่แดนสรวง: ศิลปะ ประเพณี และความเชื่อในงานพระบรมศพและพระเมรุมาศ. พิพัฒน์ กระแจะจันทร์ (บรรณาธิการ). กรุงเทพฯ: สํานักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน.

ลิไท, พญา. 2515. ไตรภูมิพระร่วง. พิมพ์ครั้งที่ 7. กรุงเทพฯ: บรรณาคาร.

ศรีสุเรนทร์, พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่น. 2560. “โคลงถวายพระเพลิงพระบรมอัฐิพระเจ้าหลวง.”ใน งานพระเมรุ: ศิลปะสถาปัตยกรรม ประวัติศาสตร์ และวัฒนธรรมเกี่ยวเนื่อง. พิมพ์ครั้งที่ 2. เกรียงไกร เกิดศิริ (บรรณาธิการ). กรุงเทพฯ: มติชน.

สมภพ ภิรมย์. 2539. พระเมรุมาศ พระเมรุ และเมรุ สมัยกรุงรัตนโกสินทร์. พิมพ์ครั้งที่ 3. กรุงเทพฯ: อมรินทร์พริ้นติ้งแอนด์พับลิชชิ่ง.

สยาม ภัทรานุประวัติ, 2560. “การแสดงมหรสพสมโภชในงานพระเมรุ: การรับรู้ผ่านวรรณคดี.” ใน งานพระเมรุ: ศิลปะสถาปัตยกรรม ประวัติศาสตร์ และวัฒนธรรมเกี่ยวเนื่อง. พิมพ์ครั้งที่ 2. เกรียงไกร เกิดศิริ (บรรณาธิการ). กรุงเทพฯ: มติชน.

สายใจ อินทรัมพรรย์, 2525. “วรรณคดีประวัติศาสตร์.” ใน เอกสารการสอนชุดวิชา ภาษาไทย 4: วรรณคดีไทย (Thai 4) หน่วยที่ 1-7. นนทบุรี: มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช.

สําเนียง เลื่อมใส, 2547. มหากาพย์พุทธจริต. กรุงเทพฯ: ศูนย์สันสกฤตศึกษา.

สิทธา สลักคํา, 2540. ดอกไม้เพลิงโบราณ. กรุงเทพฯ: เมืองโบราณ.

สุจิตต์ วงษ์เทศ, 2559. วัฒนธรรมร่วมในอุษาคเนย์. กรุงเทพฯ: นาตาแฮก.

สุนทรโวหาร (ภู่), พระ, 2558ก. นิทานคำกลอนสุนทรภู่ เรื่องลักษณวงศ์. พิมพ์ครั้งที่ 4. กรุงเทพฯ: สํานักวรรณกรรมและประวัติศาสตร์ กรมศิลปากร.

สุนทรโวหาร (ภู่), พระ, 2558ข. นิทานคำกลอนสุนทรภู่ เรื่องสิงหไกรภพ. พิมพ์ครั้งที่ 4. กรุงเทพฯ: สํานักวรรณกรรมและประวัติศาสตร์ กรมศิลปากร.

สุนทรโวหาร (ภู่), พระ, 2517. พระอภัยมณี. พิมพ์ครั้งที่ 14. กรุงเทพฯ: บรรณาคาร.

เสภาเรื่องขุนช้าง-ขุนแผน, 2545. พิมพ์ครั้งที่ 19. กรุงเทพฯ: บรรณาคาร.

อนุมานราชธน, พระยา, 2532. “อัคนีกรีฑา.” ใน ประเพณีเบ็ดเตล็ด. กรุงเทพฯ: คณะอนุกรรมการจัดพิมพ์เอกสารเนื่องในวาระครบ 100 ปี พระยาอนุมานราชธน.

อภิลักษณ์ เกษมผลกูล, 2560. “พื้นที่ของพระ ผี ฤๅษี และบาทหลวงในพิธีกรรมความตายในสังคมไทยจากฉากงานพระศพ.” ใน เสด็จสู่แดนสรวง: ศิลปะ ประเพณี และความเชื่อในงานพระบรมศพและพระเมรุมาศ. พิพัฒน์ กระแจะจันทร์ (บรรณาธิการ). กรุงเทพฯ: สํานักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน.

อมรดรุณารักษ์, จมื่น, 2514. พระราชประเพณี ตอน 1. หนังสือชุดพระราชกรณียกิจในพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว. เล่ม 9. พระนคร: องค์การค้าของคุรุสภา.

อัญชลี สุสายัณห์, 2552. ความเปลี่ยนแปลงของระบบไพร่และผลกระทบต่อสังคมไทย. พิมพ์ครั้งที่ 3. กรุงเทพฯ: สร้างสรรค์บุ๊คส์.

Downloads

Published

2018-06-28